Bệnh lem lép hạt là bệnh khá phổ biến trên cây lúa, bệnh làm giả năng xuất lúa đi rất nhanh, bệnh phát triển rất nhanh khi cây bắt đầu trổ bông và sẽ làm ảnh hưởng tới toàn bộ năng xuất mùa vụ của bà con nông dân, thì gần như chưa có loại lúa nào có thể khắc phục được tình trạng lem lép hạt này.
1.Bệnh lem lép hạt lúa là gì?
Bệnh lem lép hạt lúa thường được bà con gọi là hạt lúa bị lửng hoặc là lép hoặc là bên trong chỉ có nửa hạt là có còn nửa hạt là lép, điều này sẽ làm giảm năng xuất của lúa và vụ mùa sẽ bị thất thu.
Bệnh lem lép hạt lúa là gì?
2.Phân loại bệnh lem lép hạt
khi bông lúa lép còn được chia thành lúa lép trắng và lúa lép xanh, khi bà con quan tâm hơn về 3 loại lép này thì hãy đọc về sự khác biệt về lép trắng là gì và lép xanh là gì và lép đen
Lép trắng: lép trắng là hiện tượng hạt lép màu trắng khi mới trổ ra, tức là khi mới trổ bông thì bà con đã thấy rồi. Nguyên nhân chính của bệnh lép trắng là do hạt lúa không được hình thành từ tế bào mẹ hạt phấn, ỏ trấu không được silic hóa, khiến cho hạt lúa không hình thành chất diệp lục, nên khi lúa trỗ sẽ thấy có các hạt lép màu trắng.
Lép xanh: lép xanh là bệnh do nhiều nguyên nhân gây nên, nhưng trên thực tế thì chỉ có 2 nguyên nhân chủ yếu, trỗ ra đã lép sẳn và trong quá trình hoàn thành hạt phấn đã có sự cố, tuy vỏ trấu đã hình thành chất diệp lục, nhưng lại không hoàn thiện, nên khi trỗ ra vẩn thấy có màu xanh, ngoài ra nhân nguyên thứ 2 chính là khi bông lúa trổ bông không thụ phấn được và hạt không hình thành
Lép đen: lép màu đen là hiện tượng mà hạt lép có màu đen, nâu đen, hạt lép có màu đen này thường là do có tác nhân bên ngoài tác động vào như vi khuẩn, nấm bệnh, và có cả xuất hiện của nhện gié nữa. Bệnh lép đen , lép hạt do nhiều loại nấm gây bệnh gây nên, vi khuẩn khác nhau gây nên.
Lem lép hạt lúa gây ra thiệt hại rất lớn về năng xuất cho bà con, gần như có thể bị mất hoàn toàn, dơi vào khoảng 70% năng xuất lúa mùa vụ. trung bình mỗi bông lúa cho ra từ 200-400 hạt, tình trung bình thì trọng lượng của 1000 hạt giống lúa thuần khoảng 200gr, lúa lai tầm 25gr.
Nếu tính như vậy mỗi khóm lúa có 7 bông , thì mỗi bông lúa có tâm 200 hạt thì năng xuất lúa lai có thể đạt được hơn 14 tấn/ha, lúa thuần có thể đạt hơn 11 tấn/ha, song trên thực tế khi lúa bị lem lép hạt chỉ đạt được khoảng 2/3 năng xuất đó.
3. tác nhân gây bệnh lem lép hạt
theo nguyên cứu của trung tâm bảo vệ thực vật , viện bảo vệ thực vật vào các năm 1997 và 1995 thì sẽ có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh lem lép hạt.
Lép hạt do nhện gié: nhện gié thường sống ở bẹ lúa khi mật độ cao chúng có thể bò lên trên các bông lúa, chích hút cây lúa đang trong giai đoạn phát triển, bông lúa bị hại thường mọc thẳng đứng, và phần lớn bông lúa bị nhện gié tấn công đều bị lép cả.
Do vi khuẩn Pseudomonas glumae (tên mới Bukhoderia glumae): là loại vì khuẩn làm cho thối hạt, đen hạt hoặc là làm cho hạt thường xuyên gây hại trên vỏ của hạt lúa
Do nấm : có rất nhiều các loại nấm khác nhau, sau đây mình sẽ liệt kê tên các loại nấm mà bà con càn tham khảo chi tiết hơn: Do nấm là chủ yếu: Bipolaris oryzae, Alternaria padwickii, Fusarium sp, Phoma sp, Curvularia lunata, Microdochium oryzae, Pyricularia oryzae, Sarocladium oryzae, Septoria sp, Ustilagonoides virens, Tilletia barclayana.
4.Tác hại của bệnh lem lép hạt
Vào thời kỳ đầu của cây lúa khi cây đang phát triển, từ giai đoạn trổ bông cho tới khi chín sữa , tháng này thường dơi vào ngày có nhiệt độ thấp, đọ ẩm không khí cao, lượng mưa lớn và số ngày mưa tăng lên.
Bệnh lem lép hạt làm ảnh hưởng đến chất lượng và năng xuất của lúa, đồng thời cũng tác động nhỏ tới vụ mùa sau, làm thiệt hại kinh tế cho bà con nông dân.
5.Biện pháp thủ công phòng bệnh lem lép hạt
để có thể khắc phục hoàn toàn bệnh lem lép hạt là điều khó có thể, tuy nhiên bà con cũng có thể có được biện pháp giúp giảm và hạn chế bệnh lem lép hạt trên cây lúa, bà con cùng tìm hiểu sau đây.
Về cây giống: vào thời kỳ gieo hạt nên lựa chọn hạt giống tốt, chất lượng cao, vì loại hạt giống này sẽ ít mang mầm bệnh , không nên lấy giống ở các chân ruộng vụ trước bị lem, lép nặng để về gieo sạ lại, điều này sẽ làm cho bệnh tình trở nên nặng hơn. Trước khi ngâm, ủ, phơi khô, rê sạch để loại bớt hạt lép lửng, biến màu, giúp giảm mầm bệnh xâm nhập.
Thời vụ : gieo cây lúa vào thời kỳ phù hợp sẽ giúp giảm bệnh lây lan và tấn công cây lúa, khi cây lúa trổ bông không trùng với thời kỳ mưa gió nhiều, khi cây lúa trổ bông thì không nên để ruộng lúa bị khô hạn, điều này sẽ làm ảnh hưởng đến năng xuất của lúa.
Phân bón :lượng phân bón đầy đủ, cân đối theo lượng giống, điều kiện đất đai, mùa vụ từng vùng mà có thể áp dụng chế độ bón phân phù hợp , bón phân theo màu sắc của lúa, để tránh việc bón quá nhiều gây nên tình trạng mất cân bằng của cây lúa, khiến cho bệnh tình trên cây phát triển nhanh chóng.
Sâu bệnh: phòng trừ tất cả các loại sâu bệnh, nơi bụi rặm xung quanh ruộng, phòng trừ cỏ dại mọc nhiều, tiến hành nhiều biện pháp giúp khu ruộng của bà con luôn thông thoáng, điều này sẽ làm hạn chế các loại ký sinh phát triển trên cây lúa.
Cách phòng trừ Bệnh Lem Lép Hạt Lúa hiệu quả nhanh chóng
6.Sử dụng biện pháp hóa học đề phòng trừ lem lép hạt
Trong trường hợp mà các biện pháp thủ công không đáp ứng được việc các loại sâu bệnh hại tấn công cây lúa thì lúc này bà con cần tiến hành biện pháp phòng trừ nặng tay hơn, sử dụng tới các loại thuốc hóa học để phòng trừ và tiêu diệt tận gốc trước khi mầm bệnh lây lan và phát triển trên cây lúa.
6.1.Xử lý hạt giống trước khi gieo
Trong trường hợp này ta có thể pha các hoạt chất Carben dazim (Vicarben 50HP), Benomyl (Viben 50BTN) nồng độ 3 ‰ cho hạt lúa giống đã phơi khô rê sạch vào ngâm 24 – 36 giờ vớt ra rửa sạch bằng nước trong sau đó ủ bình thường.
Điều này sẽ giúp hạt giống loại bỏ các mầm bệnh sớm hơn, cũng như là phòng ngừa bệnh lem lép hạt, ngoài ra còn giúp loại bỏ thêm các mầm bệnh khác như bệnh đạo ôn lá, lúa lon, vàng lá, chín sớm và còn rất nhiều các loại mầm bệnh khác mà bà con gặp phải trong suốt quá trình cây lúa phát triển.
6.2.Thuốc phun phòng cho cây lúa
Để có thể phòng trừ gần như các loại mầm bệnh tấn công cây khi cây đang còn nhỏ cho tới lúc cây trưởng thành và ra bông thì ta có thể sử dụng các loại thuốc : Vixazol 275SC (hoạt chất Carbendazim + Hexaconazole), Vicarben 50HP (hoạt chất Carbendazim), Vivil 5SC (hoạt chất Hexaconazole), Viroval 50BTN (hoạt chất Iprodione), Workup 9SL (hoạt chất Metconazole), Vitin-New 250EC (hoạt chất Propiconazole). Đọc kĩ bao bì để phun đúng liều lượng.
Bà con xác định thời điểm phun rất quan trọng: nên phun phòng sớm vì nếu để các mầm bệnh xâm nhập vào trong thân cây, vào trong hạt lúa rồi mới phun thì sẽ không hiệu quả, phun thành 2 lần vào thời kỳ cây lúa bắt đầu trổ bông và trổ đều, sẽ giúp hạn chế gần như loại bỏ các loại nấm phát triển trên vỏ cây lúa, giúp vỏ lúa sáng bóng và sạch hơn.
Trong trường hợp bà con phun thuốc muộn khi hạt lúa đã mẩy hoặc chín sửa thì hiệu quả của thuốc sẽ không cao. Nên phun vào giai đoạn đòng trổ sẽ giúp cho hat lúa chắc hơn và đồng thời giúp phòng trừ được các bệnh khác như: đốm vằn, đạo ôn cổ bông, vàng lá chín sớm và thối bẹ lá đòng, điều này giúp cho hạt lúa chắc và to hơn.
Có rất nhiều các yếu tố khác nhau làm cho cây lúa bị giảm năng xuất, tuy nhiên bà con nên lưu ý 3 yếu tố làm ảnh hưởng đến năng xuất lúa ở giai đoạn làm đòng và trổ đòng.
Đa dảnh vô hiệu: dảnh vô hiệu là các loại dảnh không cho bông tức là cây lúa mọc rất tốt nhưng không trổ bông và nếu có bông thì chín muộn và không cho năng xuất cao được, nguyên nhân chủ yếu là do điều tiết lượng nước và bón phân sai khoa học dẩn tới bụi lúa trổ đòng không đồng đều.
Khi bón phân sai khoa học là khi ruộng có nhiều nước, bón nhiều phân lân và phân đạm ở cuối giai đoạn đẻ nhánh, sẽ thúc đẩy đòng sớm, nhưng cũng đồng thời kích thích luôn bộ rễ và lá phát triển, bón đạm sẽ làm bộ lá xanh non, chồi non .
Phân lân giúp kích thích bộ rễ phát triển, rễ là nơi tổng hợp chất cytokinin giúp làm trẻ hóa tế vào vì vậy lúc này cây lúa sẽ đẻ thêm các nhánh, gọi là các dảnh vô hiệu.bệnh đạo ôn lúa
Hạn chế lem lép hạt: dảnh vô hiệu nhiều, bộ lá lúa xanh non, ảnh hưởng tới quá trình tổng hợp các chất cần thiết cho cây trong quá trình trổ bông, dẩn tới lép xanh và lép trắng, vì vậy trong giai đoan quá trình tổng hợp, bà con cần điều tiết lượng phân và nước hợp lý.
Sau khi cây lúa bắt đầu phân hóa đòng, bộ lá sẽ chuyển sang màu vàng sáng, tròn mình, ở giai đoạn này là lúc mắt lá cờ, trùng với mắt lá kế bên hoặc khi bà con bóc dảnh lúa ra thì sẽ thấy rõ nhất.
ở giai đoạn này bà con cần phòng trừ các bệnh thối thân, vàng lá, khô vằn thì nên lựa chọn các loại thuốc Triazole như Nevo 330EC, Anvil 5SC… vì ngoài phòng trừ bệnh, còn giúp ức chế sinh trưởng ngọn (không dùng nhóm này cho cây họ bầu bí), giúp kìm hãm tổng hợp auxin.
Bảo vệ bộ lá đòng: bộ lá đòng rất quan trọng, quyết định đến năng xuất của lúa, khi cây lúa phân hóa đòng, bộ lá đòng được xem là cố định, thời điểm này cây lúa sẽ không mọc thêm được lá nào nữa.
Bộ lá đòng khỏe mạnh, đứng thẳng và sạch sâu bệnh, năng xuất lúa sẽ tang cao, đồng thời nếu lá đòng có dấu hiệu của nhiễm bệnh thì năng xuất lúa sẽ giảm đi rất nhanh.
Để có thể phòng trừ, ngăn chặn các mầm bệnh gây hại cho bộ lá đong, nếu bộ lá đòng bị bệnh thì lem lép hạt và lép hoàn toàn sẽ làm giảm năng xuất lúa, lúc này bà con cần sử dụng các loại thuốc giúp bảo vệ bộ lá đòng như: Anvil 5SC (0,8 lít/ha) giai đoạn cuối đẻ nhánh, Nevo 330EC (0,3 – 0,4 lít/ha) giai đoạn từ làm đòng – trước trỗ, sau trỗ 1 tuần.
Nếu có áp lực đạo ôn, trước lúc trỗ có thể dùng Amistar Top 325SC (0,4 lít/ha) để phòng đạo ôn cổ bông, cả vàng lá, khô vằn, lem lép hạt.
